گیلان نقشه‌ئن جه 1570 ته هسأ

أن پؤست مئن خأیم گیلان نقش‌ان جه اؤ زومات کی أنه استقلال سر بأموئه بأنم. أنه واسی ایپچه جه گیلانˇ تارئخ وا بدأنیم .

أتو کی شومانم دأنیدی قبلˇ اینکه صفوی‌ئن گیلانه فوتورکن و اونه چاکونن ایرانˇایته ایالتأن، گیلان دوته واوین بو: یکته «بیه‌پیش» کی اونˇ مرکز لایجؤن بو و أن واوین، سفیدرودˇ شرقی طرف بو و اؤیته واوین «بیه‌پس» یا سفیدرودˇ غربی طرف بو کی فؤمن اونˇ مرکز بو. ای دوته واوینˇ مئن دوته قودرت دوبو کی ایته لایجؤن دیل بو و اؤیته فؤمن. بیه‌پسˇ حکومت موروثی بو و دباج یا اسحاقوندˇ خاندانˇ دس دوبو. اؤیته واوینˇ مئن نی کیایی‌ئنˇ سلسله حکومت کودن. أن دوته واوینˇ حکومتأن همیشک کسؤنˇ أمرأ جنگ کأدبون و خالی او زومات قرار بنأن کی جنگه تمنأکونن کی شا اسماعیل صفوی خوره شا دخأند. اونه پسی اتفاقاتی دکفت کی گیلانˇ هر دوته ناحیه پیله گیلان، احمدخانˇ دس فأرسه و کمتر پيش بأموبو کی شاهی اونˇ مانسن قودرت بدأره.

شا عباسˇ زوماتˇ پسی مرکز گرایی ویشترأبؤست. شا عباس تصمیم بیگیفت کی تومامˇ پادشاهان محلی‌ئه فوگورأنه و ایته پیله پادشاهی چأکونه ته همه‌ته‌‌دأنه تصمیماتأ خوره فگیره. أن قضیه شا عباس و خان‌احمدˇ مئن موشکل چأکود أنه واسی کی خان‌احمد ایته جه پیله ترین پادشاهان گیلان بو.  سراخر شا عباس نتأنست خان‌احمدˇ حکومته تاب بوأره و بهانه و فرصت رافا ایسه بو و 1592 مئن گیلان پادشاهی‌ حکومته سربدأ. أن پؤستˇ مئن خأیم گیلانˇ نقشه‌انه جه اؤ زومات کی أنه استقلال سرأمأن و ایته ایالت جه ایران ببؤستأ بأنم.

آبراهام اورتلیس نقشه، 1570 مئن

آبراهام اورتلیس جغرافی‌دان و نقشه‌کش بو کی فرلاندˇ مئن بزا ببؤست. آبراهام اؤرال‌سالان بو کی قاره‌انˇ پیوسنگی‌ئه مطرح بکؤد و رنگ‌ کودن أمرأ سیا و سیفید نقشه‌انَ رنگی بکؤد. نظریه «صفحه‌ای نخستین» جه اورتلیوس معرفی ببؤست و سال 1575 مئن اطلس نقشه‌ئه صدته کوجی نقشه أمرأ چأکؤد.

حجم پایین - حجم بالا

نقشه گیلان در 1590 ابراهام اورتلیوس

  

حجم پایین - حجم بالا

هرمال مول نقشه، 1736 مئن

هرمان مول بعلاوه نقشه‌کیشی، بینیویشته‌کس هم بو. معلوم نیه کی هرمان کویه بزا بؤسته ولی أنه دأنیم کی انگلستان مئن مهاجرت بکؤد خو کارأ سرأگیفت. اؤ رابرت بویل، رابرت هوک و ویلیام دامبیر شیناختی و أشأنه أمرأ ارتباط دأشتی.. رابطه‌ئی کی مول، دامبیر أمرأ دأشتی پؤر سودمند بو و تأنستی جه ویلیام تجربه‌ئان ایستفاده بکؤنه. 

حجم پایین - حجم بالا

 امانوئل بوئن نقشه، 1747 مئن

امانوئل بوئن ایته بریتانیایی نقشه‌کش ایسه. امانوئل ایران نقشه افشاریه زومات مئن ترسیم بکؤد و نقشه مئن تومام شهران و دریاچه‌ان و دریائن نامَ تلاش بکؤد کی بینیویسه. نقشه کیناران طول جوغرافیایی شرقی بینیویشته ببؤسته و نقشه 4 کینار طول و عرض جغرافیایی‌ئه اشاره بکؤده. بعلاوه أن کی نقشه جیر درج بکؤده کی نقشه لندن مئن چکوده و چاپ ببؤسته ایسه 

جان گیبسون و امانوئل بوئن نفشه، 1758 مئن

   

جان پینکرتون نقشه، 1808 مئن

جان پینکرتون اسکاتلندی باستان‌شناس و بینیویشته‌کش و مورخ بو کی نقشه هم کشه‌ئی.

حجم پایین - حجم بالا

آرواسمیت، آرون نقشه، 1812 مئن

جان مک دونالد کینیر و آرون آرواسمیت نقشه، 1813 مئن

 

أن نقشه 1814 سال شینه ولی نأنم کی بکشه. أنه محدوده و مرز بندی زیاد آرون آرواسمیت أمرأ توفیر نأره

حجم پایین - حجم بالا

آرواسمیت و جونیور هارون نقشه، 1828 مئن

سیدنی هال نقشه، 1828 مئن

لیزارد دانیل نقشه، 1831 مئن

 

تنر، هنری نقشه، 1836 مئن

فردریک بورقین و ساموئل میچل و هنری تنر نقشه، 1848 مئن

جانستون، الکساندر کیت نقشه، 1861 مئن

 

   

جانسون نقشه، 1864 مئن

کولتن نقشه، 1865 مئن

کیشوری جؤدا کودن نقشه، 1937 مئن

اولین دوجین کودن استانی ایران کی مشروطه پسی انجام بیگیفت سال 1907 مئن بو کی ایرانَ 4 ایالت و 12 ولایت أمرأ جودا بکؤد. ایالات و ولایات نأم آذربایجان، کرمان و بلوچستان، فارس و بنادر، خراسان و سیستان،استرآباد، مازندران، گیلان، زنجان، کردستان، لرستان، کرمانشاهان، همدان، اصفهان، یزد، خوزستان و عراق (اراک) بو. گیلان أن دوجانن قانون مئن ولایت بو.

1922 مئن ایران به 8 پیله ایالت آذربایجان، گیلان، مازندران، استرآباد، خراسان، کرمان، فارس و خوزستان جؤدا ببؤست و أن قانون تغییر بکؤد.

کیشور دوجانن قانون مئن کی آبان 1938 مصوب ببؤست، ایران شش استان أمرأ دوجین بکؤدید. أن قانون مئن ایران بر اساس استان، شهرستان، بخش، دهستان، قصبه و ده دوجین بؤستی. ایران استانان با توجه به جوغرافیایی جهتان بینیویشتید و نام گذاری بکؤدید.

استان أفتو زردی کلیسا: خوی، رضائیه (ارومیه)، مهاباد، تبریز، اردبیل ، میانه و مراغه

استان کلیسا: گیلان، مازندران، تهران، اصفهان، مرکزی، زنجان و سمنان

استان أتو وَرَس: کردستان،گروس، کرمانشاهان، باوندپور، پشت کوه، لرستان، بروجرد، همدان، خرمشهر و آبادان، خوزستان، کهکیلویه

استان نسأ:  بوشهر، کرمان، هرمزگان، فارس و یزد

استان أتو ورس کلیسا: شامل خراسان و شاهرود

استان أتو ورس نسأ: سیستان و بلوچستان

 

1938 مئن أن قانون دوواره تغییر بکؤد و ایرانأ به 10 ایالت ببؤست کی جه 1 تا 10 نام گذاری بکؤدیدی.

أن نقشه استانان 1938 کیشور دوجانن قانون شین ایسه. أن اصلاحی‌ئه مئن ایران استانان أتو بینیویشتید:

استان یکم به مرکزیت رشت : 1-زنجان ، 2-قزوین ، 3-ساوه ، 4-سلطان‌آباد 5-رشت 6-تنکابن

استان دوم : 1-قم ، 2-کاشان ، 3-تهران ، 4-سمنان ، 5-ساری ، 6-گرگان

استان سوم : 1-اردبیل ، 2-تبریز

استان چهارم : 1-خوی ، 2-رضائیه ، 3-مهاباد ، 4-مراغه ، 5-بیجار

استان پنجم : ۱ـ ایلام ، ۲ـ شاه‌آباد (اسلام‌آباد غرب) ، ۳ـ کرمانشاهان (کرمانشاه) ، ۴ـ سنندج ، ۵ـ ملایر ، ۶ـ همدان

استان ششم : ۱ـ خرم‌آباد ، ۲ـ گلپایگان ، ۳ـ اهواز ، ۴ـ خرمشهر

استان هفتم : 1-بهبهان ، ۲ـ شیراز ، ۳ـ بوشهر ، ۴ـ فسا ، ۵ـ آباده ، ۶- لار

استان هشتم : ۱ـ کرمان ، ۲ـ بم ، ۳ـ بندرعباس ، ۴ـ خاش ، ۵ـ زابل

استان نهم : ۱ـ بیرجند ، ۲ـ تربت‌حیدریه ، ۳ـ مشهد ، ۴ـ قوچان ، ۵ ـ بجنورد ، ۶ـ گناباد ، ۷ـ سبزوار ، ۸- جویمند

استان دهم : 1-اصفهان ، 2-یزد

تغییراتی کی 1961 مئن دکفت أن بو کی تاریخی نامأن جای اعدادأ بیگیفتیدی و کیشور 14 استان أمرأ دوجین ببؤست. 1961 أمی سرزمین تارئخی نام دوواره واگردست.

سال 1970 مئن فرمانداری‌ئن  زنجان، یزد و بوشهر چکوده ببؤست.

سال 1978 مئن اراک، مرکزی استان دیل ببؤست و شهرستان قزوین، زنجان استان مئن بوشو.

سال 1994 مئن اردبیل استان تاسیس ببؤست.

سال 1998 مئن اگلستان و قزوین استان دوواره چکوده ببؤست.

تغییرات کی جه سالان 1970 ته 1998 انجام ببؤست چندین پیله شهر جه گیلان جودا ببؤست گیلان خو کوجی‌ترین حالت فرسه.